Historia Jazowska

   Podobnie jak Nowy Sącz i wiele innych miejscowości, tak i Jazowsko znalazło się na szlaku wiodącym z terenów Polski na Węgry. I ten właśnie atut ­położenie - był jednym z ważniejszych przyczyn, które zadecydowały a tym, ze w owym czasie Sądecczyzna była dość wcześnie i gęsto zaludnioną częścią Ma­łopolski. Kupiectwo i przewóz towarów, obsługa przewoźników - były to zajęcia dochodowe, które przynosiły tutejszej ludności zyski i dawały utrzymanie. Spraw­nie działał aparat celny i wszystkie z nim związane sprawy. Do tego dochodziły warunki naturalne. Dwie duże rzeki regionu: Dunajec i Poprad, również nie były bez znaczenia - przecież to ich doliny skupiały główną część osad. To dzięki nim prowadzono dochodowy spław towarów i drewna. Poza tym duże połacie lasów, wcale dobre i żyzne gleby. To zalety, które przyciągały tutaj ludzi od dawna. Czasy i okoliczności powstania osady na terenie dzisiejszego Jazowska nie są precyzyjnie znane. Mówiąc o przybliżonym momencie zaistnienia, podaje się pojawienie się nazwy miejscowej w źródłach. Ale przecież źródła znane w czasach obecnych wcale nie muszą być pierwszymi, które wymieniły daną miejscowość z nazwy.
   W przypadku Jazowska tez mamy do czynienia z trudnością wskazania daty powstania osady, gdyż nie ma tutaj mowy o założeniu wsi in crudo radice. Raczej miał tu miejsce stopniowy napływ i osiedlanie się ludności - warte zaznaczenia ­rdzennie polskiej. Lokacja na prawie niemieckim nie miała tu najpewniej nigdy miejsca.
   Struktura zaludniania się wsi przebiegała bez planowego schematu, tworząc osiedle rozproszone (później jednodworcze, przemieszane z nieregularnymi przy­siółkami), w którym zabudowania poszczególnych gospodarstw nie są ze sobą związane, ale rozmieszczone pojedynczo po całym obszarze wsi. Z tym sposobem osiedlania się na terenie Jazowska wiązała się charakterystyka układu gruntów, który tutaj ma cechy układu blokowego, samorodnego, bezładnego, powstałym samoczynnie przez pierwotne zasiedlanie wsi bez założonego z góry schematu podziału gruntów. Osiedle takie posiadało ścisły związek zagród z gruntami.
   Można przyjąć, że Jazowsko zaczęło istnieć około polowy XIII w. Archi­wum parafialne w Jazowsku posiada zapisek, który datuje powstanie wsi na 1225 r., co wydaje się być niepozbawione racji i dużej dozy prawdopodobieństwa.
   Jednak pierwszy dokument wspominającym o tejże wsi pochodzi z 1310 r., który podaje, ze w Jazowsku znajduje się pleban imieniem Wawrzyniec.
   Wcześniejszą datację ma źródło podające Jazowsko za część własności szla­checkiej Mściwoja i Piotra, synów Mirosława, herbu Pobóg. Pochodzi ten zapis z 1286 r., lecz podaje nazwę wsi w formie zniekształconej: Iaczow (Iaczów) Kilka innych kopii tego dokumentu podawało zapis w formie: Iaczov oraz Jazow.
   Pewne jest, ze nie mogła ta miejscowość powstać później niż w pierwszej ćwierci XlV w., gdyż wymienia ją Ratz'o decimae sexennalis z lat 1325-1327.
   W tym miejscu można by przytoczyć inne spotykane w pisowni brzmienia nazwy wsi. Oprócz tych wyżej już wymienionych, pojawiły się: Iasomwsco, Iasov­sco, Jasoumsco, Iazowscho, Y asoszko , Jaszowsko , Jazosko , Jazowisko .
   W nieodległej przeszłości funkcjonowała potoczna nazwa, niemająca dokumentacji źródłowej: Zielona Dąbrowa, która przez to porównanie miała zapewniać o swoich walorach środowiskowych.
   A sama nazwa »Jazowsko« ma źródło słów pochodzący od jazu, czyli konstrukcji spiętrzającej wodę rzeki (w tym wypadku Dunajca), służącej do połowu łososi. Było to ważne i potrzebne urządzenie, o którego stan techniczny nieustannie dbano.
   Zaś gwoli uzupełnienia warto także wspomnieć, że na obszarze Polski brak drugiej miejscowości, która nosiłaby nazwę »Jazowsko«